Sumber
: http://munafifah.blogspot.com/2013/05/aspek-fonologi-dialek-kelantan.html diakses 130214
1.0 PENGENALAN
Noam
Choamsky merupakan pelopor teori nahu transformasi generatif dalam bidang linguistik. Aliran transformasi
generatif yang dikemukakan oleh Chomsky ini diperkenalkan olehnya melalui
penerbitan sebuah monograf yang bertajuk Syntactic Structure, pada tahun 1957.
Sesuai dengan judulnya, teori ini lebih banyak mengungkapkan konsep-konsep
sintaksis, iaitu prinsip-prinsip dan proses pembentukan kalimat dalam sesebuah
bahasa. Pada tahun 1965, beliau telah
memperbaiki dan menghuraikan teori ini dengan lebih mendalam dan formal melalui
bukunya yang bertajuk Aspec of the Theory of Syntax. Menurut Choamsky nahu
terdiri daripada seperangkat (set) rumus untuk menghasilkan ayat yang tidak
terhad jumlahnya. Dalam teori standard
tranformasi generarif seperti yang terdapat dalam Aspects, nahu dibahagikan
kepada tiga komponen, iaitu sintaksis, semantik, dan fonolagi.
Menurut
model tatabahasa generative pertama (1957) ini, proses pembentukan kalimat
perlu melalui tiga rumus iaitu rumus struktur frasa, rumus tranformasi dn rumus
morfofonemik.apabila ketiga rumus tersebut diterapkan, hasil berupa serangkaan
fonem dalam bahasa yang bersangkutan akan terhasil dan in “direalisasikan”
dalam struktur fonotik berupa ujaran. Aliran fonologi generative menganggap
fonoogi atau struktur bunyi sesuatu bahasa itu sebagai satu system rumus yang
mengambarkan kecekapan fonologi penutur jati yang ideal. Justeru itu, tujuan
utama fonolagi generative ialah memformalisasikan kecekapan intrinsic sesorang penutur sebagai satu
system yang bertanggungjawab melahirkan representasi fonetik daripada struktur permukaan
sintaksis.(Farid 1988: 169)
Ahli-ahli
fonolagi generatif telah mengenalpasti perbezaan dasar daripada segi linguistik
mengenai dua maklumat fonetik, iaitu sebahagain daripada realisasi fonetik
sesuatu morfem itu bersifat idiosinkratik, dan sebahagiannya pula bersifat
tetap yang sistematis dalam struktur bunyi sesuatu bahasa itu. Ahli-ahli fonologi
generative mengemkakan dua jenis alat yang dikenali sebagai senarai dan rumus.
Kesemua ciri idiosinkratik tentang penyebutan sesuatu morfem itu dsenaraikan
dalam representasi leksikal di dalam leksikon. Manakala ciri tetap yang
sistematik dikendalikan oleh rumus-rumus fonologi dalam komponen fonologi
(Kenstowicz 1979:32) komponen fonologi terdiri daripada dua tingkat
representasi iaitu representasi dalaman dan representasi permukaan.
Representasi dalaman mengandungi semua maklumat idiosinkratik tentang penyebutan sesuatu morfem dalam
ujaran manakala representasi permukaan mengandungi maklumat idiosinkratik serta
maklumat yang boleh diramalkan iaitu yang bersifat nalar dan sistematik.
Rumus-rumus fonologi ini sejajar dengan rumus-rumus transformasi dalam komponen
sintaksis yang berkuasa untuk menambah, menggugur serta mengubah segmen-segmen
tertentu.
Dalam teori
fonologi generative, rumus-rumus fonologi bukan sahaja dinyatakan dalam bentuk
segmen tetapi diformalisasikan dalam dalam entuk fitur distingtif. Oleh itu,
fonem tidak lagi dianggap sebagai unit dasar. Proses fonologi berlaku apabila
sekumpulan segmen yang berada dalam satu kelas alamiah dan bukannya pada satu
segmen secara individu. Dalam teori standard fonologi generative, rumus-rumus
fonologi dilaksanakan mengikut aturan, iaitu satu rumus harus mendahului rumus
yang lain.
LATAR
BELAKANG DIALEK KELANTAN
Dialek
Kelantan merupakan dialek Melayu yang
paling banyak mempunyai beza sebutan dari dialek-dialek di Semenanjung. Selain
sebutan baku, dialek Kelantan juga mempunyai banyak perkataan yang berbeza. Dialek Kelantan ialah salah satu daripada beberapa dialek bahasa Melayu
yang dituturkan oleh penutur-penutur yang berasal dari dan menduduki negeri
Kelantan atau penutur-penutur yang dilahirkan dan bermastautin di sebuah
negeri, di luar negeri Kelantan tetapi mewarisi dialek Kelantan daripada ibu
bapa atau penjaganya yang berasal dari negeri Kelantan.
Dialek Kelantan
mempunyai sifat-sifat yang berbeza dengan beberapa dialek Melayu yang lain,
sehingga ada anggapan bahawa Dialek Kelantan sebagai satu dialek yang luar
biasa dan sukar untuk difahami oleh penutur yang menggunakan dialek lain (Nik
Safiah Karim, 1981). Hal ini ada kebenarannya kerana terdapat banyak sekali perkataan atau unsur leksikal dalam dialek
Kelantan yang sama sekali tidak wujud dalam bahasa Melayu atau dalam dialek
Melayu yang lain di Semenanjung Malaysia. Antaranya ialah (1) kata-kata yang
terdiri daripada satu suku kata, (2) kata-kata yang sama tetapi berbeza erti
antara dialek Kelantan dengan bahasa Melayu, (3) kata-kata daripada bahasa
Melayu yang disesuaikan dalam dialek Kelantan, dan (4) kata-kata yang ada dalam
dialek Kelantan tetapi tidak ada dalam bahasa Melayu (Abdul Hamid Mahmood,
2006).
GEOGRAFI DIALEK KELANTAN
Negeri Kelantan
merupakan salah satu negeri yang terdapat di Malysia. Kelantan Darul Naim
merupakan negeri yang unik. Dilihat daripada perspektif sejarah pemerintahan,
Kelantan merupakan satu-satunya negeri di Tanah Melayu yang diperintah oleh
Raja perempuan iaitu Tuan Puteri Cik Siti Wan Kembang. Oleh sebab itulah
sehingga kini Kelantan masih digelar denan nama Negeri Cik Siti Wan
Kembang.Negeri Kelantan terdiri dari beberapa daerah, seperti juga
negeri-negeri lain di Malaysia. Daerah-daerah itu ialah Kota Baharu, Tumpat,
Pasir Mas, Tanah Merah, Macang, Ulu Kelantan, Pasir Putih dan Bacok.
Bagaimanapun, seperti yang dilihat, pembahagian subdialek-subdialeknya
tidak perlu menurut perbatasan daerah-daerah itu. Ada subdialek yang melampaui
perbatasan daerah-daerah itu, dan ada daerah yang mempunyai lebih dari satu
subdialek.
Di
sekeliling kawasan dialek Kelantan, terdapat kawasan Melayu Thailand (atau yang
lebih yang dikenali sebagai dialek Petani), kawasan dialek Pahang, kawasan
dialek Terangganu dan kawasan dialek Perak. Dengan itu, kita akan dapati bahawa
di kawasan-kawasan sempadan ini terdapat percampuran dialek Kelantan dengan
dialek lain. kawasam Besut di
Terengganu, misalnya, merupakansalah satu contoh yang baik sebagai
kawasan yang memperlihatkan campur aduk ciri-ciri dialek Kelantan dan dialek
Terengganu.
1.1 PERMASALAHAN KAJIAN
Semasa mempelajari sesuatu
bahasa, manusia tidak boleh lari daripada berbagai-bagai masalah sama ada
mempelajari bahasa pertama atau bahasa kedua. Masalah ini timbul hasil daripada gangguan yang mungkindihasilkan oleh
bahasa ibunda atau dialek itu sendiri.
Kepelbagiaan
dialek Melayu cukup disedari oleh rakyat Malaysia. Hampir setiap negeri di
Malaysia mempunyai dialek setempat masing-masing seperti dialek Terengganu, dialek
Kedah, dialek Perak, dialek Kelantan dan sebagainya. Kepelbagaian dialek ini
bukan dianggap sebagai satu kelainan malah
telah diterima umum kerana bahasa Melyu telah lama dituturkan dalam
pelbagai ragam dan bentuk.
Subdialek
Kelantan di daerah Kota Bharu dipilih untuk mengetahui beberapa permasalahan kajian iaitu mengapa
hanya konsonan getaran gigi gusi
lelangit keras ‘r’ digugurkan diakhir kata, dan mengapa pengguguran konsonan
geseran gigi gusi ‘s’ digugurkan di akhir kata sahaja dan digantikan dengan
konsonan geseran pita suara ‘h’. Selain
itu, permasalahan kajian yang ketiga ialah megapa penguguran nasal hanya
berlaku di akhir kata dialek Kelantan.
sahaja.
1.2 BAHAN
DAN BATASAN KAJIAN
Oleh sebab
kawasan penutur dilek Kelantan agak
luas, maka kajian ini hanya akan dikhususkan kepada dialek Kelantan di
daerah Kota Bharu iaitu ibu negeri Kelantan Darul Naim. Dalam kajian ini,
pengkaji mengfokuskan empat rumus dalam Teori Fonologi Generatif. Antara
rumus-rumus tersebut ialah, rumus pengguguran /r/ dan /l/, rumus pembentukan
geseran pita suara tak bersuara /h/, rumus peninggian vokal dan pengguguran
nasal dalam dialek Kelantan daerah Kota Bharu.
2.0 SOROTAN KAJIAN
Kajian
tentang dialek-dialek Melayu mula dilaksanakan sejak sebelum perang dunia ke-2
lagi. Kajian-kajian awal ini telah diusahakan oleh pengkaji-pegkaji barat yang
terdiri daripada C.C. Brown, Kerron, Barwick,A.J. Sturrock,, K Wulf, Hamilton,
Shellbear dan beberapa orang lagi. Sebagai contoh C.C.Brown menerbitkan
“Kelantan Malay” pada tahun 1927 (Abdul Hamid Mahmood, 1977: 34).
Zahrani
Ahmad (1993) menyentuh Teori Fonologi Generatif dalam kajian beliau yang
melihat kepada dialek Kelantan ,dialek Kedah, dialek Melayu Perak dan
lain-lain. Dalam kajian ini, kajian fonologi menjadi teras kepada penghuraian
dan analisis data. Dalam kajian tersebut, beliau telah menjelaskan mengenai
rumus-rumus yang terdapat dalam pelbagai dialek berdasarkan Teori Fonologi
Genenratif. Terdapat sembilan bab yang terkandung dalam buku beliau yang berjudul Fonologi
Generatif
Selain itu,
Hashim Musa (1975) juga telah membuat kajian tentang “ Morfologi Dialek
Kelantan” dalam penulisannya “ Morfomik Dialek Kelantan” dengan menggunakan
kaedah lapangan. Dalam kajian ini, beliau telah melihat proses morfomik yang
berlaku dalam dialek Kelantan. Hasil kajiannya mendapati proses morfofonemik
seperti penghilangan fonem banyak berlaku dalam dialek Kelantan. Contohnya
dalam kata /kәdε/ , diftong /ai/ dihilangkan dan digantikan dengan fonem vocal
/ε / menjadi / kәdε /. Di samping itu, beliau juga memberi huraian tentang
alamof bebas, alomof terikat dan proses morfofonemik yang tedapat dalam dialek
Kelantan. Satu kajian tentang morfologi dialek Terengganu pernah diusahakan
oleh Abdul Hamid Mahmood (1990:217). Beliau telah membuat kajian tersebut
dengan membandingkan morfologi dialek Terengganu dengan bahasa Melayu baku.
Menurut beliau truktur morfem terikat dalam dialek Kelantan, iaitu berbeza
daripada struktur bahasa Melayu baku.
Ton Ibrahim
(1974) dalam tesis sarjananya yang bertajuk “ Morfologi Dialek Kedah” juga
telah menghuraikan dengan terperinci tentang morfologi dialek Kedah. Dalam
kajian tersebut, beliau cuba melihat penggunaan morfem terikat dalam dialek
Kedah. Selain itu, beliau juga telah mengkaji proses penggandaan dialek. Hasil
kajiannya mendapati morfem terikat dalam dialek Kedah terbahagi kepada dua
iaitu morfem terikat bendaan dan morfem terikat karyaan. Proses penggandaan
penggandaan pula terbahagi kepada empat, iaitu penggandaan kata selapis,
penggandaan kata berlapis, penggandaan seluruh kata selapis dan penggandaan
seluruh kata berlapis.
Bukan itu
sahaja, Abdul Hamid Mahmood (1981), membuat tumpuan terhadap dialek Kelantan.
dalam kajian itu beliau menyatakan dialek Kelantan dituturkan oleh
penduduk-penduduk yang mendiami daerah-daerah sempadan Kelantan-Pahang,
Kelantan-Terengganu, dan beberapa daerah wilayah Thailand Selatan seperti
Sungai Golok, Narathiwat, Yala, dan Patani (1977:9). Dalam membandingkan dialek
Kelantan dengan Bahasa Melayu Baku, beliau menyatakan terdapat beberapa
kelainan yang ketara, antaranya: fonologi, morfologi, sintaksis, dan leksikal.
Ismail
Hussein (1973) telah mengkaji dialek berdasarkan kepada kelainan leksikal dan
fonetik. Beliau telah membuat pembahagian tentang dialek Semenanjung Malaysia
kepada wilayah Patani (Selatan Thailand) dan daerah Johor. Mengikut beliau,
dialek Kelantan atau Terengganu, pedalaman Kedah dan pedalaman Perak Utara
termasuk ke dalam golongan pertama, sementara seluruh Johor, Melaka, Selangor
dan Perak Tengah pula termasuk dalam golongan kedua. Dialek Pahang pula adalah
campuran daripada kedua-dua golongan tadi, manakala dialek Negeri Sembilan dan
Kedah persisiran merupakan satu dialek yang tersendiri (Ismail Hussein, 1973:
74).
Selain itu,
Abdul Karim Ismail (1971) telah mengkaji dialek Kedah dalam tulisan ilmiahnya
yang bertajuk “Dialek Baling- Sifat-sifat Umum dan Kumpulan Teks”. Dalam
kajiannya, Abdul Karim Ismail telah menunjukkan kelainan dialek Baling dengan
dialek Kedah yang lain. Beliau telah membuktikan ciri-ciri persamaan dialek
Baling dengan dialek Kelantan dari segi fonologinya. Dalam kajiannya, beliau
telah memuatkan sifat umum dialek Baling dan juga perbandingan dialek ini
dengan dialek standard Kedah secara keseluruhan. Beliau telah memperlihatkan latar
belakang geografi dan varian-varian bahasa Melayu dialek Kedah serta kedudukan
dialek Baling dalam variasi tersebut
3.0 METODOLOGI
Kajian ini
menggunakan Teori Transformasi Generatif. Menurut Ahmad Mahzab Ayob (1985:19),
kaedah kajian ialah soal bagaimana tiap-tiap sau objektif atau penyelidikan itu
hendak dicapai. Hasil kajian merupakan pengumpulan maklumat serta data terbaru
yang berkaitan dengan tinjauan yang dibuat.
Oleh itu,
bagi mendapatkan maklumat yang diperlukan dalam melaksanakan penyelidikan denan
dua cara iaitu mengunakan kaedah keperpustakaan dan pemilihan informan.
Kaedah
kepustakaan
Kaedah
keperpustakaa ini digunakan untuk mengetahui sesuatu kajian lepasyang berkaitan
dengan konteks kajian ini. Di samping itu juga, kaedah ini dapat digunakn untuk
mendapatkan sebanyak mungkin dapatan yang berkaitan dengan tajuk dan masalah
penyelidikan yang lepas.
Prose
medapatkan maklumat yang berkaitan dengan permasalahan kajian tertumpu pada
pambacaan dan rujukan terhadap buku, jurnal-jurnal, makalah, artikel- artikel
tentang dialek Melayu terutamanya dialek Kelantan dan sebagainya. Semua
maklumat yang diperolehi digunakan untul menulis kajian-kajian yang berkaitan.
Untuk ini, pengkaji telah membuat penyelidikan di Perpustakaan Univiersiti
Malaysia.
Kaedah
Informan
Dalam
menentukan informan, sekurang-kurangnya lima orang informan telah dipilih untuk
mewaliki kawasan daerah Kota Bharu. Pemilihan terhadap informan ialah
berdasarkan pada factor bahawa informan itu dapat mewakili bentuk pertuturan di
kawasan kelahirannya, iaitu Kota Bharu. Selain itu, factor jantina, umur dan
pendidikan juga perlu dititikberatkan dalam memilih informan ( Ajid Che Kob,
1985:32). Dalam kajian ini , pengkaji telah memilih lima orang informan untuk
ditemu bual.
4.0 HASIL KAJIAN
Rumus
pengguguran geseran lelangit lembut
bersuara /ɣ/ dan pengguguran sisian tak
bergeser gigi gusi /l/.
Pengguguran
geseran lelangit lembut bersuara /ɣ/.
Dalam dialek
Kelantan tidak terdapat bunyi getaran
gigi gusi lelangit keras / r /, tetapi digantikan dengan bunyi geseran lelengit lembut bersuara /ɣ/ yang
hadir pada akhir kata dalam dialek Kelantan digugurkan. Contohnya:
/ biar / [bi. ja ]
/ sabar /
[ sa.ba ]
/ tǝlᴐr / [ te. lᴐ ]
/ sǝmbur
/ [ sem. bᴐ ]
/ ular / [ u. la ]
/ bakar /
[ ba.ka ]
Berdasarkan contoh-contoh di
atas, terbukti bunyi / ɣ/ di dalam dialek Kelantan digugurkan apabila berada di
akhir kata. Misalnya, penutur dialek
Kelantan menyebut /ular/ sebagai /ula/. Namun apabila /ɣ / berada di tengah
suku kata perkatan dan di awal suku kata
dalam dialek Kelantan, bunyi tersebut tidak pula digugurkan.
Contoh-contoh berikut membuktikan penyataan ini:
Bunyi /ɣ/ di tengah suku kata:
/ utara / [ u. ta.ɣᴐ ]
/ bidadari / [ bi. da. da.ɣi ]
/ parut / [ pa.ɣᴐɁ]
/ waris / [ wo. ɣeh ]
/ sǝrigala / [ sә.ɣ i. ga. lᴐ ]
/ sǝraj / [ sә. ɣa ]
Penutur dialek Kelantan
menyebut perkataan / sǝraj/ sebagai /sera/. Konsonan / r / di dalam
perkataan / sǝraj / tidak digugurkan.
Bunyi / ð / di awal suku kata:
/ ramah / [ ɣa.mᴐh ]
/ rasa / [ ɣa. sᴐ ]
/risalah / [ɣi. sa. lᴐh ]
/ rosak / [ ɣᴐ. sᴐɁ]
/ rumah / [ ɣu .moh ]
Rumus pengguguran sisian tak bergeser gigi gusi
/l/.
Rumus pengguguran / l /
menggugurkan bunyi konsonan sisian tak bergeser gigi gusi / l / apabila berada
di akhir kata. Hal ini dapat dibuktikan dengan contoh-contoh berikut:
/
mahal / [ ma. ha ]
/
kapal / [ka. pa ]
/
tǝbal / [ tǝ. ba ]
/
halal / [ha. la ]
/ amal / [ a.ma ]
/
jual / [ʤu. wa ]
Pengguguran / l / di dalam perkataan
dialek Kelantan ini hanya berlaku di akhir kata sahaja. Misalnya penutur dialek
Kelantan menyebut perkataan / halal / sebagai / hala /. Konsonan / l / di akhir
kata di dalam perkataan / halal / digugurkan. Bunyi / l / akan kekal apabila
berada di awal atau di tengah suku kata. Contoh- contoh berikut membuktikan hal
ini:
Bunyi / l / di tengah suku kata
/malam / [ ma. lε ]
/
malas / [ ma lah ]
/
lalat / [ la. laɁ ]
/
kalau / [ ka. lu ]
/
pulau / [pu. la ]
/
pilih / [ pi.leh ]
/
tulis / [ tu. leh ]
Bunyi / l / di awal kata
/ lari / [ la.ɣ i ]
/ lapar / [ la. pa ]
/
lepak / [ lε. poɁ]
/lepas / [ lә. pah ]
/
lipan / [ li. pε ]
/
limau/ [ li.ma ]
/
lulus / [ lu. luh ]
Daripada contoh di atas,
simplifikasi rumus pengguguran geseran lelangit bersuara dan pengguguran sisian
tak bergeser gigi gusi adalah seperti berikut :
r
Ø /
#
l
atau dalam notasi fitur
sebagai,
+ sonorant
-silabik Ø / #
- nasal
Rumus di atas
bermaksud / ɣ / dan / l /akan digugurkan
apabila berada di akhir kata sahaja. Manakala
/ɣ/ dan / l / yang berada di awal
kata atau di tengah kata tidak digugurkan. Misalnya perkataan / sabar / disebut / sa. ba / oleh
penutur dialek Kelantan. Konsonan / r /
yang berada di akhir kata dalam
perkataan / sabar / digugurkan .
Bagi pengguguran sisian tak bergeser gigi gusi, contoh perkataan yang mempunyai
konsonan / l / di akhir kata ialah /
mahal /. Penutur dialek Kelantan menyebut / mahal / sebagai / ma.ha /. Konsonan / l / di akhir perkataan
tersebut digugurkan.
Proses pembentukan geseran
pita suara tidak bersuara /h/.
Dialek
Kelantan di daerah Kota Bharu mengalami penguguran proses pembentukan geseran
pita suara tidak bersuara /h/ apabila geseran gigi-gusi tidak bersuara /s/ berada di akhir kata. Terdapat beberapa
perkataan yang membuktikan bahawa berlakunya proses tersebut dalam dialek
Kelantan daerah Kota Bharu.
Contoh perkataan:
/kǝras/ [kǝ.ɣah]
/malas/ [ma.lah]
/habis/ [ha.bih]
/manis/ [ma.nih]
/tulus/ [tu.luh]
/halus/ [ha.luh]
/boros/ [bᴐ.ɣᴐh]
Berdasarkan
contoh di atas, konsonan geseran /s/ berubah menjadi apabila /s/ berada di
akhir kata. Contohnya seperti perkataan /kǝras/ berubah menjadi /kəɣah/.
Penutur dialek Kelantan yang tinggal di daerah Kota Bharu menyebut /kəras/
sebagai /kǝ.ɣah/ kerana perkataan tersebut telah mengalami rumus seperti
berikut:
s
h / _ #
Rumus di
atas bermaksud konsonan geseran /s/ direalisasikan sebagai /h/ apabila /s/
berada di akhir kata. Daripada contoh yang diberikan ternyata dialek Kelantan
telah mengalami proses /s/ menjadi /h/ disebabkan oleh rumus tersebut. Hal ini
kerana berlakunya proses pembentukan geseran pita suara.
Berlakunya
proses tersebut dalam dialek Kelantan daerah Kota Bharu dapat dibuktikan kerana
terdapat perkataan yang dimulakan dengan geseran /s/ tidak mengalami perubahan.
Hal ini kerana proses tersebut berlaku apabila geseran /s/ berada di akhir
kata, bukannya di awal kata ataupun di tangah kata.
Contoh perkataan:
/pasar/ [pa.sa]
/masak/ [ma.sᴐɁ]
/busuk/ [bu.suɁ]
/masin/ [ma.sǝɳ]
/hasut/ [ha.suɁ]
/hasil/ [ha.se]
/pasir/ [pa.se]
Contoh di
atas membuktikan bahawa proses pembentukan geseran pita suara tidak bersuara
/h/ tidak berlaku apabila /s/ berada di tengah kata. Hal ini kerana proses
tersebut hanya berlaku apabila /s/ berada di akihr kata sahaja. Sebagai contoh,
penutur dialek Kelantan di daerah Kota Bharu menyebut perkataan /pasar/ sebagai
/pa.sa/. Hal ini jelas membuktikan bahawa geseran gigi-gusi tidak bersuara /s/
tidak berubah menjadi /h/ apabila /s/ berada di tengah kata.
Bukan itu
sahaja, terdapat juga perkataan dalam dialek Kelantan daerah Kota Bharu yang
menunjukkan bahawa /s/ tidak mengalami proses tersebut seperti perkataan yang
terdiri daripada suku kata akhir tertutup.
Contoh perkataan:
/sastǝra/ [sas.tɣa]
/askar/ [as.ka]
/asli/ [as.li]
/pasti/ [pas.ti]
Berdasarkan
contoh di atas, jelas membuktikan bahawa tidak berlaku proses pembentukan
geseran pita suara tidak bersuara /h/ apabila /s/ berada pada suku kata akhir
tertutup. Penutur dialek Kelantan daerah Kota Bharu menyebut perkataan
/sastǝra/ sebagai /sas.tɣa/.
p
t Ɂ / _ k
k
Rumus di
atas menunjukkan bahawa konsonan /p/, /t/, /k/ direalisasikan sebagai hentian
glotis apabila berada di akhir suku kata tertutup dalam dialek Kelantan daerah
Kota Bharu.
-silabik
-kontinuan Ɂ / _k $
-suara
Rumus di
atas adalah berbeza pembentukan glotis kerana bertukar di suku kata tertutup
yang lain.
Selain itu,
proses pembentukan geseran pita suara tidak bersuara /h/ juga tidak berlaku
apabila /s/ berada di awal kata dalam dialek Kelantan daerah Kota Bharu.
Contoh perkataan:
/sudah/ [su.dᴐh]
/susu/ [su.su]
/sǝraj/ [sǝ.ɣa]
/sǝnaɳ/ [sǝ.naɳ]
/sihat/ [se.haɁ]
/sikat/ [si.kaɁ]
/sahaja/ [sa.ʤᴐ]
/sakit/ [sa.keɁ]
Berdasarkan
contoh di atas, dalam dialek Kelantan daerah Kota Bharu tidak mengalami proses
pembentukan geseran pita suara tidak bersuara /h/ apabila /s/ berada di awal
kata. Penutur dialek Kelantan menyebut /sudah/ sebagai /sudoh/ bukannya
/hudoh/. Hal ini kerana proses tersebut hanya berlaku apabila /s/ berada di
akhir kata sahaja. Contoh di atas juga dapat membuktikan lagi bahawa dialek
Kelantan tidak mengalami proses pembentukan geseran pita suara tidak bersuara
/h/ apabila geseran /s/ berada di di awal kata ataupun di tengah kata.
Peninggian vokal dan pengguguran nasal.
Rumus
pengguguran nasal menggugurkan
bunyi konsonan nasal apabila berada di akhir kata . Hal ini dapat dibuktikan
dengan contoh-contoh yang berikut:
Contoh perkataan:
/makan / [ma.kɛ]
/malam/ [ma.lɛ]
/malang/ [ha.lɛ]
/tangan/ [ta.ŋɛ]
/dalam/ [da.lɛ]
Dalam dialek
Kelantan daerah kota Bharu , vokal /a/ akan berubah menjadi /ɛ/
apabila diikuti oleh nasal. Contohnya penutur dialek Kelantan daerah
Kota Bharu menyebut perkataan /makan/ sebagai /ma.kɛ/. Hal ini kerana ia telah mengalami rumus peninggian vokal. Rumus berikut menerangkan pernyataan di atas:
a →
ε / _ [+NAS] #
Selepas mengalami rumus
peninggian vokal, perkataan ini akan mengalami rumus pengguguran nasal pula.
Pengguguran nasal akan digugurkan diakhir kata apabila didahului oleh vokal /ɛ/
iaitu:
[+NAS] → Ø /ɛ
_ #
Terdapat
juga contoh yang membuktikan penggunaan nasal di tengah kata tidak digugurkan
dalam dialek Kelantan daerah Kota Bharu.
Contoh perkataan:
/lambat/
[lam.baɁ]
/sǝmbur/ [sem.bɔ]
/amal/
[a.ma]
/landak/
[lan.dɔɁ]
/munasabah/
[mǝ.na.sa.bɔh]
/masa/ [ma.sɔ]
/tangga/ [taŋ.gɔ]
Dalam dialek
Kelantan daerah Kota Bharu penggunaan nasal tidak digugurkan apabila berada di
tengah kata, penutur dialek Kelantan daerah kota bharu menyebut perkataan
/lambat/ sebagai /lam.baɁ/. Hal ini kerana penggunaan nasal tidak digugurkan
apabila berada ditengah kata.
Seterusnya
terdapat juga contoh yang membuktikan bahawa penggunaan nasal diawal kata tidak
digugurkan dalam dialek Kelantan daerah Kota Bharu.
Contoh Perkataan:
/manis/ [ma.nih]
/masam/ [ma.sɛ]
/malas/ [ma.lah]
/nanti/
[na.ti]
/mandi/ [man.di]
/nganga/ [ŋa.ŋɔ]
/nyamuk/ [ɲa.mɔɁ]
/nyanyi/
[ɲa.ɲi]
Dalam dialek
Kelantan daerah kota Bharu penggunaan nasal
juga tidak digugurkan apabila berada di awal kata, penutur dialek
Kelantan daerah Kota Bharu contohnya menyebut
perkataan /mahal/ sebagai /maha/. Hal ini kerana penggunaan nasal tidak
akan digugurkan apabila berada diawal kata.
5.0 KESIMPULAN
Melalui perbincangan di
atas, dapatlah dirumuskan bahawa dialek Kelantan mengalami rumus- rumus teori
transformasi generatif yang menerangkan mengenai proses perubahan sebutan
setiap dialek yang terdapat di Malaysia. Gagasan bentuk dalaman yang sama bagi
semua dialek yang berhubungan ini telah menghuraikan faktor penutur sesuatu
dialek Melayu itu berkemampuan untuk memahami penutur dialek Melayu yang lain.
Berdasarkan masalah
kajian yang dikaji, dapatlah disimpulkan bahawa rumus-rumus transformasi generatif
telah menyelesaikan masalah terhadap permasalahan kajian ini. Permasalahan
kajian seperti mengapa hanya konsonan getaran gigi gusi lelangit keras /r/
digugurkan apabola berada diakhir kata dan tidak diawal atau ditengah kata. rumus pengguguran geseran
lelengit lembut bersuara telah menyelesaikan masalah ini dengan disertakan
contoh-contoh yang membuktikan pernyataan tersebut. Permasalahan kajian yang
kedua dapat diselesaikan berdasarkan rumus pembentukan geseran pita suara tak
bersuara /h/. Permasalahan ini dapat
diselesaikan kerana terdapat perkataan
dalam dialek Kelantan daerah Kota
Bharu mengalami proses yang membuktikan bahawa pembentukan geseran pita suara
tak bersuara /h/ hanya berlaku apabila geseran gigi-gusi tak bersuara /s/
berada diakhir kata sahaja. Seterusnya,
permasalahan kajian yang ketga dapat diseleaikan dengan pengunaan rumus
peninggian vokal diikuti dengan pengguguran nasal.
BIBLIOGRAFI
Zaharani Ahmad 1993. Fonologi
Generatif : Teori dan Penerapan
Kementerian
Pendidikan Malaysia. Kuala Lumpur atau
Dewan Bahasa dan Pustaka.
Zaharani Ahmad 1989.
Dialektologi Generatif dan Kepelbagaian Dialek Melayu
Dewan
Bahasa.
Asmah haji Omar, 1985. Susur Galur Bahasa Melayu. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka
Farid M. Onn 1982. Beberapa
Persoalan Atur Rumus dalam Fonologi Bahasa Melayu. Dewan Bahasa dan Pustaka.
Nik Safiah Karim 1988.
Linguistik Tranformasi Generatif : Suatu Penerapan pada Bahasa Melayu. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
LAMPIRAN
Peta Negeri Kelantan
Responden A
Pengguguran /r/
/biar/ [bi.ja]
/sabar/ [sa.ba]
/ular/ [u.la]
Pengguguran /l/
/kapal/ [ka.pa]
/tǝbal/ [tǝ.ba]
/halal/ [ha.la]
Pembentukan geseran pita suara
tak bersuara /h/
/malas/ [ma.lah]
/kǝras/ [kǝ.ɣah]
/halus/ [ha.luh]
Pengguguran nasal
/malam/ [ma.lɛ]
/hitam/ [hi.tɛ]
/dalam/ [da.lɛ]
Responden B
Pengguguran /r/
/biar/ [bi.ja]
/sabar/ [sa.ba]
/ular/ [u.la]
Pengguguran /l/
/kapal/ [ka.pa]
/tǝbal/ [tǝ.ba]
/halal/ [ha.la]
Pembentukan geseran pita suara
tak bersuara /h/
/malas/ [ma.lah]
/kǝras/ [kǝ.ɣah]
/halus/ [ha.luh]
Pengguguran nasal
/malam/ [ma.lɛ]
/hitam/ [hi.tɛ]
/dalam/ [da.lɛ]
Responden C
Pengguguran /r/
/biar/ [bi.ja]
/sabar/ [sa.ba]
/ular/ [u.la]
Pengguguran /l/
/kapal/ [ka.pa]
/tǝbal/ [tǝ.ba]
/halal/ [ha.la]
Pembentukan geseran pita suara
tak bersuara /h/
/malas/ [ma.lah]
/kǝras/ [kǝ.ɣah]
/halus/ [ha.luh]
Pengguguran nasal
/malam/ [ma.lɛ]
/hitam/ [hi.tɛ]
/dalam/ [da.lɛ]
Responden D
Pengguguran /r/
/biar/ [bi.ja]
/sabar/ [sa.ba]
/ular/ [u.la]
Pengguguran /l/
/kapal/ [ka.pa]
/tǝbal/ [tǝ.ba]
/halal/ [ha.la]
Pembentukan geseran pita suara
tak bersuara /h/
/malas/ [ma.lah]
/kǝras/ [kǝ.ɣah]
/halus/ [ha.luh]
Pengguguran nasal
/malam/ [ma.lɛ]
/hitam/ [hi.tɛ]
/dalam/ [da.lɛ]
Responden E
Pengguguran /r/
/biar/ [bi.ja]
/sabar/ [sa.ba]
/ular/ [u.la]
Pengguguran /l/
/kapal/ [ka.pa]
/tǝbal/ [tǝ.ba]
/halal/ [ha.la]
Pembentukan geseran pita suara
tak bersuara /h/
/malas/ [ma.lah]
/kǝras/ [kǝ.ɣah]
/halus/ [ha.luh]
Pengguguran nasal
/malam/ [ma.lɛ]
/hitam/ [hi.tɛ]
/dalam/ [da.lɛ]
